Technologia asystująca a ocena oparta na technologii

W badaniu przeprowadzonym w 2022 roku pośród amerykańskich studentów wykazano zaskakujący trend: tylko 5% respondentów stwierdziło, że korzysta z technologii asystującej (AT) w związku z niepełnosprawnością.

Jednak przynajmniej 18% stwierdziło, że każde z narzędzi wymienionych na liście technologii AT jest „potrzebne”. Na przykład 20% stwierdziło, że używa powiększalników cyfrowych. Ponad ćwierć przyznała, że potrzebuje technologii syntezy mowy (TTS).

Jeśli tylko 5% z tych studentów to osoby z niepełnosprawnościami, technologia AT musi być wykorzystywana poza granicami zastosowań, które założono dla niej pierwotnie.

W miarę jak nauczyciele i uczniowie uczą się polegać na EdTech, coraz bardziej zaciera się granica między „technologią asystującą” a środkami wykorzystywanymi do nauki przez wszystkich uczniów niezależnie od tego, czy są osobami z niepełnosprawnościami, czy nie.

Zadaniem nauczycieli nie jest jednak tylko uczenie. Muszą też sprawdzić wyniki wykonywanej przez siebie pracy. EdTech rozwija się szybciej niż kiedykolwiek wcześniej, co pociąga za sobą nowe pytania o sposób oceniania postępów uczniów:

• W jaki sposób technologia oceniania rozwinęła się do aktualnego stanu?
• Z jakich technologii oceniania powinny korzystać osoby uczące?
• Czy należy traktować te narzędzia głównie jako udogodnienia, czy może istnieje podejście, które pomoże w procesie kształcenia wszystkich uczniów, niezależnie od tego, czy mają status osoby z niepełnosprawnością, czy nie?

Zadaliśmy te pytania panelowi osób uczących i specjalistów od EdTech. Przede wszystkim chcieliśmy porozmawiać o tym, komu dzisiejsze technologie oceniania mają pomagać.

Odpowiedź – zgodnie z zasadami uniwersalnego projektowania w edukacji – brzmi: „wszystkim”.

Czym jest ocenianie oparte na technologii?

Zanim przyjrzymy się EdTech pod kątem sprawdzianów, musimy zdefiniować słowo „ocenianie”. Trafną definicję podaje Ginger Dewey, kierowniczka ds. rozwoju edukacji.

„Ocenianie w edukacji obejmuje wszystko, za co wystawia się ocenę. To nie tylko sprawdziany. Oceniana może być praca w grupach. Oceniane mogą być zadania domowe. Albo referaty.”

Jak mówi Dewey, ocenianie to wszystko, co pomaga w zmierzeniu postępów ucznia. Takie podejście sprawia, że technologia asystująca przestaje dotyczyć wyłącznie analogowych arkuszy odpowiedzi i staje się istotna w tym wszystkim, co wchodzi w skład oceny wystawianej uczniowi.

Dlatego w dzisiejszych czasach ocenianie oparte na technologii obejmuje każde zadanie podlegające ocenie, które zawiera element cyfrowy – czy będzie to referat wsparty technologią AI, czy standaryzowany test online.

Zaraz zobaczymy, że ta definicja obejmuje coraz więcej narzędzi dydaktycznych i edukacyjnych.

5 kluczowych technologii oceniania w edukacji

Wszyscy eksperci, z którymi rozmawialiśmy, stwierdzili, że pandemia COVID-19 była silnym katalizatorem procesów adopcji cyfrowych narzędzi do oceniania.

„Przed pandemią dążono do wdrażania technologii cyfrowych w proces oceniania, zwłaszcza w środowiskach formatywnych i środowiskach o niskich konsekwencjach popełnianych błędów” – wyjaśnia Nina van der Behr z firmy Learnosity. „Wdrażanie tych technologii przebiegało jednak powoli.”

„Pandemia okazała się zastrzykiem adrenaliny dla oceniania cyfrowego, które można było przeprowadzać zdalnie, co zapewniało bezpieczeństwo w czasach tej globalnej epidemii.”

Jednocześnie szybko rozwijał się EdTech – zwłaszcza dzięki pojawieniu się komercyjnego AI w końcowej fazie pandemii. Ten zbieg okoliczności doprowadził do szerszego zastosowania wszelkich technologii asystujących, od szkół podstawowych po uczelnie wyższe.

Niektóre z tych technologii asystujących, i nie tylko, można traktować jak ogólne narzędzia do oceniania. Jak już jednak wspomnieliśmy, granice między tymi kategoriami coraz bardziej się zacierają. Jeśli zastanawiasz się nad zapewnieniem swoim uczniom technologii asystujących, zapoznaj się z tymi pięcioma rozwiązaniami:

1. Systemy zarządzania nauczaniem (LMS)

Systemy te to cyfrowe serce całego procesu edukacji. Zapewniają wsparcie we wszystkich możliwych aspektach, od dostarczania treści kształcenia online po śledzenie postępów uczniów.

Systemy zarządzania nauczaniem były szeroko rozpowszechnione jeszcze przed pandemią, ale w czasie lockdownów stały się niezbędne; w 2020 roku korzystało z nich 70% korporacyjnych działów szkoleniowych w Ameryce Północnej. I od tego czasu, jak mówi Kamil Rejent z firmy Survicate, są z nami na co dzień.

„Wiele z technologii, które szybko przyjęliśmy w szczytowym okresie nauczania zdalnego, nie tylko zadomowiły się na stałe, ale przekształciły w integralną część współczesnej klasy.”

„Systemy zarządzania nauczaniem takie jak Moodle, Blackboard czy Canvas są wciąż niezbędne, służąc za scentralizowane platformy do zadawania prac domowych, oceniania i udzielania informacji zwrotnej” – wyjaśnia Kamil.

2. E-platformy do oceniania

Osoby uczące polegają również na cyfrowych systemach oceniania innych niż systemy LMS, jak zauważa Rejent.

„Narzędzia do quizów online, takie jak Kahoot! czy Quizlet, są cały czas popularne i stanowią angażującą platformę oceniania poziomu opanowania uczonego materiału” – mówi. Te platformy edukacyjne często wprowadzają do procesu oceniania elementy grywalizacji, zwiększając tym samym zainteresowanie uczniów. Ponadto ułatwiają nauczycielom proces komunikowania wyników oceniania.

Oprócz rozwiązań LMS dedykowane e-platformy do oceniania oferują specjalistyczne funkcje, takie jak zaawansowane systemy nadzoru przebiegu egzaminów, szczegółowy proces oceniania czy dogłębna analityka.

Jak zauważa Bart Beemsterboer z firmy Cirrus:

w czasach pandemii COVID-19 rozwiązania te były kluczowe dla dalszego przeprowadzania decydujących egzaminów przez uniwersytety i profesjonalne organizacje oceniające, tym razem zdalnie. Platformy takie jak Cirrus, oferujące zintegrowany system nadzoru przebiegu egzaminów, wykrywanie plagiatu i testowanie LOFT, nie tylko zwiększają bezpieczeństwo i spójność procesu oceniania, ale dzięki integracji z technologiami asystującymi takimi jak rozwiązania syntezy mowy firmy ReadSpeaker gwarantują też, że proces oceniania jest elastyczny i sprawiedliwy.

3. Cyfrowe narzędzia wspomagające koncentrację

Cyfrowe narzędzia wspomagające koncentrację obejmują funkcję zaczerniania fragmentów tekstu, powiększanie tekstu i tryby zmniejszające ryzyko rozproszenia poprzez usuwanie obrazów. Rolę takiego narzędzia może pełnić nawet widżet dający możliwość zmiany czcionki i kolorów.

Cyfrowy proces oceniania często obejmuje czytanie treści wyświetlanych na ekranach, a wielu uczniów ma problemy ze skupianiem się na nich. Mogą mieć zaburzenia rozwojowe, ADHD, dysleksję, zaburzenia lękowe czy zwyczajnie męczyć się podczas długotrwałego patrzenia w ekran.

Jeśli proces oceniania ma dawać informacje na temat postępów w nauce, konieczne jest określenie celów edukacyjnych i ocenianie osiągania tych celów stricte. Wymaga to usuwania barier przeszkadzających w zanurzeniu się w treści edukacyjne. Cyfrowe narzędzia wspomagające koncentrację pomagają uczniom w rozumieniu materiałów oceniających. Dzięki temu możesz mieć pewność, że oceniasz realizację celów edukacyjnych – a nie aktualny poziom koncentracji ucznia.

4. Narzędzia AI do oceniania

Sztuczna inteligencja wprowadza do technologii oceniania szereg nowych możliwości. Na przykład:

• Nauczycielka gimnazjalna Valerie de la Rosa korzysta z AI jako pomocy w ocenianiu sprawdzianów. „Nasz system punktacji oparty na AI ocenia sprawdzian, potem ja weryfikuję dokładność uzyskanego wyniku i zostawiam komentarze dla poszczególnych uczniów” – opowiada. „Dzięki temu oszczędzam mnóstwo czasu.”
• Analityka AI ułatwia osobom uczącym tworzenie spersonalizowanych planów lekcji dla każdego ucznia z osobna. Poza tym technologia ta przyspiesza cały proces – gromadząc dane o wynikach uczniów w czasie rzeczywistym. „Mamy okazję wykorzystać możliwości AI i analizy danych do badania odpowiedzi osób uczących się, co pomoże poprawić efekty kształcenia” – cieszy się van der Behr.
• Generatywne AI zapewni dostęp do nowych, wysoce skutecznych form symulacji mających na celu ocenę poziomu posiadanych umiejętności, jak przewiduje Dewey. „Powiedzmy, że kształcisz się na technika chirurgicznego” – mówi. „Masz możliwość przejścia przez wirtualną symulację, w której chirurg prosi Cię o podawanie konkretnych narzędzi. Jeśli wybierzesz niewłaściwe, AI poprosi o wyjaśnienie, dlaczego wybór tego przyrządu jest błędny, a następnie wskaże odpowiednie narzędzie.”

AI cały czas się rozwija, więc w przyszłości będą pojawiać się nowe zalety i wady tej technologii. Niezależnie od tego, w którą stronę pójdzie jej rozwój, najpewniej przekształci proces oceniania w edukacji.

5. Technologia syntezy mowy (TTS)

Nawet najbardziej zaawansowane systemy oceniania oparte na AI nie zwalniają uczniów z konieczności zrozumienia treści, które przyswajają. Wymaga to często wdrożenia elementu audio. Dwie trzecie osób uczących się preferuje przedstawianie treści w sposób multimodalny – na przykład tak, żeby mogły słuchać tekstu, śledząc go jednocześnie na ekranie.

Słuchanie jest również ważną aktywnością dla osób uczących się języka obcego, osób z trudnościami w nauce lub zaburzeniami rozwojowymi, osób z trudnościami w czytaniu, a także słuchowców. Technologia syntezy mowy, które odczytuje na głos zapisany tekst, daje tę możliwość. Pozwala na wybór sposobu prezentacji informacji. Otwiera to proces oceniania na szersze grono odbiorców.

Nasi eksperci są zgodni co do tego, że każda cyfrowa forma oceniania powinna obejmować element TTS.

• „Około 40% moich uczniów czyta teraz niestety na poziomie co najmniej trzech klas niżej” – martwi się de la Rosa. „Myślę, że narzędzia TTS są niezbędne, aby pomóc tym uczniom.”
• „Synteza mowy jest niezwykle użyteczna dla osób uczących się języka obcego” – mówi Rejent. „Daje możliwość uzupełnienia braków w rozumieniu, pomagając osobom bardzo dobrze radzącym sobie z językiem angielskim w mowie, ale mającym trudności z treściami czytanymi.”
• „W Learnosity współpracujemy z pełnymi pasji usługodawcami takimi jak firma ReadSpeaker, oferująca rozwiązania TTS, które pomagają zarówno tym osobom uczącym się, które potrzebują udogodnień edukacyjnych, jak i tym, które wolą słuchać zamiast czytać lub chcą robić obie te rzeczy jednocześnie” – mówi van der Behr.

Czy powinniśmy więc nadal patrzeć na rozwiązania TTS tylko jak na udogodnienia dla uczniów z indywidualnym tokiem nauki (ITN), czy może lepiej oferować tę technologię wszystkim uczniom bez wyjątku? Zgodnie z ramą uniwersalnego projektowania w edukacji powinniśmy robić obie te rzeczy.

Technologia oceniania dla wszystkich: Uniwersalne projektowanie w edukacji

Uniwersalne projektowanie w edukacji (UDL) jest podejściem dydaktycznym skupiającym się na indywidualizacji procesu edukacyjnego. Zgodnie z ramą UDL każdy uczeń ma inne potrzeby. Jedynym sposobem na skuteczną edukację wszystkich jest zapewnienie wachlarza możliwości w zakresie przyswajania materiału – i w zakresie procesu oceniania.

Zgodnie z wytycznymi UDL osoby uczące powinny prezentować materiał na lekcjach na kilka sposobów jednocześnie. To uczniowie powinni na przykład zdecydować, czy chcą czytać, słuchać czy robić jedno i drugie naraz. To, co tradycyjne podejście określa mianem technologii asystującej, jest w ramie UDL jedynie jedną z wielu dostępnych opcji.

Co najważniejsze, pozwala uczniom z trudnościami i zaburzeniami uniknąć popadnięcia w zaległości. Zmniejsza również stygmatyzację, niszcząc bariery między „niepełnosprawnością” a „pełnosprawnością”. Stosując się do rekomendacji ramy UDL, staramy się dostarczać narzędzia, które pomogą w realizacji celów edukacyjnych każdemu uczniowi.

Oczywiście proces oceniania opartego na technologii może być traktowany jako udogodnienie. Ale to nie wszystko, na co je stać. EdTech daje elastyczność każdemu uczniowi, bez względu na jego unikalny zestaw potrzeb, preferencji i zdolności. Technologia ta nadaje się również do oceniania sumatywnego i diagnostycznego, a także zapewnia spersonalizowany sposób oceny wyników ucznia.

Synteza mowy w ocenianiu opartym na technologii

Niezależnie od tego, w którym kierunku rozwinie się EdTech, technologia TTS będzie pomagać w ocenianiu efektów kształcenia. Zamiast sprawdzać samą umiejętność czytania, TTS pomoże osobom uczącym w uzyskaniu pełnego obrazu wyników ich uczniów.

Skąd mamy tę pewność? Ponieważ wykazano, że wyniki oceniania w edukacji w znacznym stopniu rosną, kiedy technologia TTS oferowana jest jako narzędzie egzaminacyjne.

Jednocześnie, jak zauważa nasz ekspert Kamil Rejent, „skuteczność technologii TTS zależy od jej jakości”.

„Naturalnie brzmiące systemy TTS poprawiają odbiór treści edukacyjnych, podczas gdy sztucznie brzmiące głosy mogą odwracać uwagę od procesu nauki.Niskiej jakości TTS jest bezużyteczne”.

Firma ReadSpeaker oferuje naturalnie brzmiące głosy TTS w wielu językach, dialektach i stylach mówienia. Korzystamy z autorskich modeli uczenia maszynowego, aby zagwarantować najwyższą jakość, która pozwoli uczniom wreszcie skupić się na przyswajaniu wiadomości.

Nasze narzędzia do czytania, pisania i uczenia się oparte na TTS integrują się natywnie ze wszystkimi najważniejszymi systemami LMS. Zapewniają możliwość bezproblemowego wprowadzenia TTS do cyfrowego środowiska oceniania: bez potrzeby żonglowania aplikacjami i oknami.