Dostępność w edukacji: 5 sprawdzonych rozwiązań

Edukacja jest koniecznością, która części uczniów od dawna sprawia więcej problemów niż innym. Jeśli w szkołach i klasach wymaga się od wszystkich uczenia się tym samym sposobem – na przykład poprzez czytanie podręczników czy obecność na wykładach – stawia to uczniów z niepełnosprawnością w gorszej sytuacji.

W czasach, w których lekcje stają się coraz bardziej cyfrowe, a e-learning coraz popularniejszy, dyskusje o dostępności w edukacji są ważne jak nigdy wcześniej – i to nie tylko ze względu na osoby z trudnościami i zaburzeniami. Coraz częściej za dobry projekt uznaje się projekt o szerokiej dostępności.

Poniżej omawiamy aspekty edukacji o wysokiej dostępności, wyjaśniamy, dlaczego jest ona istotna i przedstawiamy pięć strategie, które szkoły mogą wdrożyć, aby podnieść poziom dostępności edukacyjnej.

Czym jest dostępność w edukacji?

Dostępność w edukacji to po prostu udostępnianie informacji w taki sposób, aby były szybko i łatwo dostępne dla każdego ucznia. Edukacja o wysokiej dostępności daje uczniom z niepełnosprawnościami możliwości rozwinięcia tych samych umiejętności i osiągnięcia tego samego poziomu wiedzy, co ich rówieśnicy.

W przeszłości uczniowie z niepełnosprawnością lub zaburzeniami fizycznymi byli zwykle odsyłani do klasy specjalnej, w której byli oddzielani od pozostałych uczniów. Zwiększając dostępność w edukacji, pozwalamy takim uczniom uczyć się w tych samych klasach, co ich rówieśnicy, a co za tym idzie korzystać z całego wachlarza korzyści edukacyjnych, emocjonalnych i społecznych, które taka integracja za sobą pociąga. Współcześnie panuje przekonanie, że taka metoda edukacji inkluzywnej jest dużo korzystniejsza niż oddzielanie uczniów od siebie – zarówno w kontekście samej kompensacji trudności w uczeniu się, jak i w kontekście nauczania uczniów, których te trudności dotykają.

Wymogi edukacji o szerokiej dostępności nieustannie się zmieniają. Ewolucja metod dydaktycznych i technologii pociąga za sobą konieczność poszerzania dostępności w coraz większym stopniu.

Dlaczego rośnie popyt na dostępność w kontekście e-learningu

Edukacja staje się dla wszystkich uczniów coraz bardziej cyfrowa, niezależnie od wybranej ścieżki. Około 63% uczniów szkół ponadpodstawowych i 45% uczniów szkół podstawowych korzysta w szkole z narzędzi online na co dzień – wliczając w to osoby zapisane do szkół całkowicie wirtualnych – a niemal 52% studentów podejmuje przynajmniej jeden przedmiot online.

Korporacje również zaczynają stosować technologie e-learningowe na niespotykaną dotąd skalę. Przewiduje się, że korporacyjny rynek e-learningowy osiągnie do 2028 roku wartość 450 mld $ – ustawiczny rozwój zawodowy nie musi już wiązać się z fizyczną obecnością w sali szkoleniowej.

W dobie coraz bardziej inkluzywnych i zintegrowanych klas wirtualnych i rzeczywistych wpływ e-learningu na edukację o szerokiej dostępności będzie coraz większy.

Z jednej strony e-learning niesie za sobą większe wyzwania dla osób z trudnościami i zaburzeniami, czyli 14% osób uczących się w szkołach publicznych i 19,3% osób pracujących. Na przykład uczniowie z zaburzeniami wzroku i słuchu muszą radzić sobie w cyfrowym świecie, który nie daje żadnych materialnych podpowiedzi. Z drugiej strony e-learning może zwiększyć inkluzywność poprzez poszerzanie dostępu do technologii asystujących. Zamiast wymagać zakupu drogiego, niszowego sprzętu, e-learning wykorzystuje oprogramowanie i komputery – które wielu uczniów i szkół już posiada.

Dostępność w e-learningu stała się koniecznością. Aby uczniowie z trudnościami i zaburzeniami nie mieli coraz większych zaległości w miarę postępowania cyfryzacji, naukę online trzeba projektować z myślą o wszystkich. Rządy na całym świecie coraz częściej uchwalają ustawy promujące dostępność online i offline. Na przykład w Stanach Zjednoczonych przepisy Sekcji 508 nakładają na instytucje edukacyjne obowiązek zapewniania osobom z niepełnosprawnością treści elektronicznych o wysokiej dostępności.

Projekt A11Y Project, ruch wzywający do inkluzywności w świecie cyfrowym, działa w sferze społeczno-kulturalnej, pogłębiając wiedzę o niepełnosprawności i dążąc do jej destygmatyzacji. Zmiana społecznego spojrzenia na niepełnosprawność – na przykład na takie, które będzie podkreślać jej pozytywne aspekty, jak choćby związek dysleksji z twórczym myśleniem – może zaowocować zwiększonym popytem na dostępność w e-learningu.

Społeczeństwa na świecie zmieniają się i stają się coraz bardziej zróżnicowane, przez co rola dostępności w edukacji będzie rosnąć jeszcze szybciej. Szybki wzrost populacji imigrantów w USA przyczynia się do zakrojonego na coraz szerszą skalę zjawiska podejmowania nauki przez uczniów w języku innym niż ich język ojczysty, a także nauki języka angielskiego jako obcego. Dzięki dostępności członkowie rodzin imigrantów, którzy sami nie posługują się językiem angielskim w stopniu płynnym, mogą też w łatwiejszy sposób pomagać swoim podopiecznym w nauce – choćby za sprawą prościej wyjaśnionych zagadnień matematycznych.

5 sposobów na zwiększenie dostępności w edukacji

Projekty edukacyjne o wysokiej dostępności są korzystne nie tylko dla osób z niepełnosprawnościami. Projekt o wysokiej dostępności to po prostu dobry projekt.

Tak jak z podjazdów dla wózków inwalidzkich mogą korzystać uczniowie bez niepełnosprawności, tak i dostępność może ułatwić przyswajanie informacji dla wszystkich. Owszem, osoby z niepełnosprawnością skorzystają na takich udogodnieniach najbardziej, ale ich postęp to tylko wierzchołek góry lodowej korzyści, które płyną z wprowadzenia klas o szerokiej dostępności.

Poniżej przedstawiamy pięć strategii, które możesz wdrożyć w swojej klasie, aby stworzyć każdemu uczniowi jak najlepsze, najskuteczniejsze środowisko do nauki:

1. Korzystaj z syntezy mowy.

To, co najczęściej ogranicza dostępność, to trudności w uczeniu się, bariery językowe, zaburzenia widzenia i problemy z umiejętnością czytania i pisania. W kontekście całego świata wygląda to następująco:

• 1 miliard ludzi z zaburzeniami widzenia w stopniach od umiarkowanego do ciężkiego lub z utratą wzroku
• 773 miliony osób dorosłych nieumiejących czytać i pisać
• 5 milionów uczniów w USA uczących się języka angielskiego
• 2,3 miliona uczniów amerykańskich szkół publicznych z trudnościami w uczeniu się

Zastosowanie technologii takiej jak synteza mowy (TTS) umożliwia takim osobom uczenie się z książek – bez konieczności sczytywania słów z kartki, które jest dla nich trudnym (a czasem wręcz niemożliwym) zadaniem. Zamiast powoli artykułować każde słowo z osobna, mogą skorzystać z technologii TTS, aby odsłuchać zadany materiał, skupiając się na rozpoznawaniu wyrazów i zrozumieniu treści.

Ogólnie rzecz biorąc, około 30% osób preferuje uczenie się ze słuchu. Niezależnie od tego, czy mają one niepełnosprawności, czy nie, technologia TTS pomoże im zapamiętać większość informacji, które usłyszą.

2. Promuj różne style uczenia się.

Oferowanie materiałów edukacyjnych o wyższej dostępności jest kluczem do promowania dostępności w edukacji.

Choć materiały tekstowe przez bardzo długi czas wiodły prym jako standard dydaktyczny w klasach rzeczywistych i online, osoby uczące powinny starać się oferować osobom z niepełnosprawnościami szerszy wachlarz możliwości edukacyjnych. Oprócz obrazów i materiałów wideo dla wzrokowców i technologii TTS dla słuchowców weź pod uwagę również formaty takie jak alfabet Braille’a, powiększona czcionka, tekst alternatywny do materiałów wizualnych i tak dalej.

W tym momencie do gry wchodzi uniwersalne projektowanie w edukacji (UDL). Korzystając z technologii o szerokiej dostępności i modyfikowalnych planów lekcji, szkoły – zamiast patrzeć na proces nauki jak na proces linearny – pomogą uczniom w pełnym wykorzystaniu ich własnych, indywidualnych stylów uczenia się.

Na strategii tej skorzystają też uczniowie, którzy spełniają oczekiwania edukacyjne. Chociaż mogą oni nie mieć żadnej diagnozy, każdy osiąga najlepsze efekty kształcenia na inny sposób. Nie każdy uczeń ma czas lub ochotę, żeby przysiąść nad tekstem. Ponadto wielu uczniów lubi się uczyć, ale są oni demotywowani stylami nauki, które nie idą w parze z ich preferencjami. Przedstawianie tych samych informacji na różne sposoby daje osobom uczącym szanse na wzbudzenie intelektualnego zainteresowania u swoich podopiecznych.

Powiedzmy to jeszcze raz: projekt o wysokiej dostępności to dobry projekt – nie tylko dla jednego ucznia, ale dla wszystkich.

3. Mów otwarcie o potrzebach uczniów.

Wiele osób zmaga się przez całe życie z niezdiagnozowanymi chorobami. Około 60% osób dorosłych w USA ma nieleczone lub niezdiagnozowane trudności w uczeniu się. Wczesne ich wykrycie pozwala jednak szkołom na wdrażanie transformacyjnych inicjatyw w zakresie dostępności – a wczesna interwencja (która powinna mieć miejsce najpóźniej, kiedy dziecko idzie do pierwszej klasy) pozwala 90% uczniów z trudnościami w uczeniu się nadrobić zaległości w stosunku do grupy rówieśniczej.

Identyfikacja zaburzeń i trudności oraz indywidualnych stylów uczenia się to często zadanie spoczywające na barkach nauczycieli. Umiejętność rozpoznawania objawów wskazujących na potrzebę zmiany – takich jak stres przed sprawdzianem czy trudności w wypełnianiu poleceń – pozwala osobom uczącym skutecznie wspierać swoich uczniów. Z kolei administratorzy mogą słuchać uwag nauczycieli i współpracować z koordynatorami instytucji dla osób z niepełnosprawnościami, aby spełniać potrzebę większej dostępności.

Komunikację mogą poprawić narzędzia cyfrowe takie jak Bloomz, które umożliwiają nauczycielom wychwytywanie w zachowaniach uczniów trendów mogących świadczyć o większych potrzebach w zakresie dostępności. Bloomz ułatwia też komunikację pomiędzy rodzicami a nauczycielami, umożliwiając tym pierwszym udział w procesie ulepszania edukacji swoich dzieci.

Oprócz dbania o otwartą komunikację administratorzy mogą również korzystać z cyfrowych zasobów zapewnianych w ramach projektu A11Y Project, oferującego praktyczne wytyczne w sprawie dostępności materiałów internetowych.

4. Oceniaj narzędzia zwiększające dostępność, z których chce korzystać szkoła.

Bez pomocy technologii administratorzy i osoby uczące muszą poświęcać dodatkowy czas i dodatkowe zasoby, aby zapewnić uczniom udogodnienia takie jak więcej czasu na realizację aktywności podlegających ocenie. Tego typu działania mogą mocno nadwyrężyć budżet szkoły, utrudniając wdrażanie długofalowych rozwiązań zwiększających dostępność. Wszystkie wymogi w zakresie udogodnień przewidziane ustawą Americans with Disabilities Act (ADA, ustawa o Amerykanach z niepełnosprawnościami) mogą być jednak w prosty sposób spełniane przy użyciu odpowiedniego oprogramowania, co da szkole większą kontrolę nad jej budżetem.

Aby znaleźć odpowiednie oprogramowanie dla swojej szkoły, bierz udział w programach umożliwiających Ci najpierw przetestowanie narzędzi edukacyjnych, zanim podejmiesz poważne w skutkach decyzje. Firma ReadSpeaker oferuje na przykład program testowy, który daje kwalifikującym się koordynatorom dostęp do naszego rozwiązania TTS.

Wiele zasobów online obejmuje również przewodniki po ocenie technologii asystujących dla konkretnych grup uczniów. Na przykład ten przewodnik dotyczący osób uczących się języka angielskiego i ten przewodnik dotyczący uczniów z zaburzeniami widzenia zawierają użyteczne pytania, które mogą pomóc w wyborze odpowiedniego narzędzia.

Szkołom, które chcą ocenić aktualny poziom dostępności stosowanych programów online i wykorzystywanych stron internetowych przed zdecydowaniem się na nowe oprogramowanie, natychmiastowy feedback zapewnią następujące narzędzia do oceny poziomu dostępności:

• Online-Utility.org, które testuje czytelność treści, co pozwala na zwiększenie dostępności dla uczniów z trudnościami w uczeniu się
• Tenon, które pomaga w ocenie poziomu dostępności stron internetowych i oprogramowania podczas procesu projektowania i rozwijania
• Platforma do sprawdzania zgodności A11Y, która ocenia zgodność stron internetowych z aktualnymi wytycznymi dotyczącymi dostępności treści internetowych (WCAG) wydawanymi przez organizację World Wide Web Consortium (W3C)

5. Słuchaj tego, co mają do powiedzenia uczniowie.

Wdrażanie odpowiednich inicjatyw zwiększających dostępność w szkole jest niezbędne do zapewnienia osobom z trudnościami i zaburzeniami właściwych warunków do nauki w tempie zbliżonym do rówieśników. Jeśli jednak ograniczysz się do śledzenia takich danych, jak średnia ocen czy oceny ze sprawdzianów, pełen obraz czynionych postępów może stać się widoczny dopiero po zakończeniu semestru. Aby wcześniej wiedzieć, czy posuwasz się we właściwym kierunku, zacznij słuchać, co mają do powiedzenia sami uczniowie.

Pomyśl o „zatrudnieniu” ich do testowania technologii asystujących lub programów nauczania, które chcesz wprowadzić. Dokładna obserwacja – a także zastosowanie oprogramowania do ankiet, takiego jak Formularze Google, oraz programów do nagrywania ekranu typu Loom – pozwoli Ci na zrozumienie, w jaki sposób uczniowie pracują na ocenianym oprogramowaniu. Po takiej obserwacji stwierdzisz, czy planowane inicjatywy mogą odnieść sukces, i podejmiesz decyzję prowadzącą do maksymalnego zwiększenia dostępności edukacji dla Twoich uczniów.