Tekst-naar-spraak in het onderwijs

Wil je meer weten over voorleestechnologie in educatieve omgevingen? Lees hier de antwoorden op 11 veelgestelde vragen, waaronder informatie over hoe je tekst-naar-spraak (TTS, text to speech) het beste inzet om leerlingen te ondersteunen en content aantrekkelijk te maken.

Met de opkomst van onderwijstechnologie is de manier waarop we leren snel veranderd. Leerlingen en studenten kunnen op meer manieren lesmateriaal tot zich nemen. Leerlingen en docenten hebben hogere verwachtingen van hoe die content wordt aangeboden.

Ondersteunende technologieën helpen ook om iedereen in het onderwijs gelijke kansen te bieden. Door verschillende manieren van leren mogelijk te maken, kunnen leerlingen leren op een wijze die bij hen past.

Wie in het onderwijs werkt, van schooldirecteur tot coördinator speciale voorzieningen tot docent of maker van onderwijsmateriaal, moet op de hoogte blijven van de verschillende manieren om content aan te bieden. Daarbij hoort ook voorleestechnologie of TTS, dat digitale content hardop voorleest.

Het hardop voorlezen van tekst door digitale stemmen speelt een steeds belangrijkere rol en slimme onderwijsinstellingen weten hoe ze deze krachtige technologie kunnen gebruiken.

ReadSpeaker is gespecialiseerd in spraaktechnologie. Wij begrijpen zowel waarom als hoe we TTS in lessen moeten en kunnen integreren. Wij willen scholen en universiteiten helpen TTS te begrijpen en in hun onderwijsaanbod op te nemen. Wij delen hier vragen die wij vanuit onderwijsinstellingen krijgen over TTS en hoe lesmateriaal te verrijken met een audioversie, en geven antwoord op die vragen.

1. Als het over onderwijstechnologie gaat, worden er veel afkortingen gebruikt. Wat is TTS precies?

Tekst-naar-spraak, afgekort met TTS (van text to speech), zet tekst om in gesproken woord. Dit moet niet verward worden met spraak-naar-tekst, dat gesproken tekst omzet in geschreven output. TTS-systemen gebruiken een digitale stem die teksten aan de gebruiker ‘voorleest’.

Er zijn TTS-oplossingen die functioneren in de cloud, op servers of juist op specifieke apparaten. Ze kunnen bijna elke digitale tekst in spraak omzetten, van webpagina’s tot Word- of pdf-documenten.

En zelfs afbeeldingen met tekst, dus ook scans van geprinte documenten. TTS-tools zijn daarom een logische ondersteuning voor studenten met weinig of geen gezichtsvermogen. Maar mensen die moeilijk lezen, bijvoorbeeld door dyslexie, of beter leren door te luisteren dan te lezen, hebben er ook baat bij. Evenals mensen die een nieuwe taal moeten leren.

TTS moet niet alleen gezien worden als een ondersteunende technologie. Het is een integrale onderwijstechnologie. Zoals we zullen zien, heeft TTS voordelen voor alle studenten. Drukke leerlingen kunnen handsfree studeren tijdens het eten koken door naar de lescontent te luisteren.

Online studenten kunnen een pauze van het scherm nemen en met een koptelefoon op leren terwijl ze in het bos wandelen. Maar vooral geeft TTS keuzemogelijkheden waarmee individuele leerlingen hun leerbeleving kunnen aanpassen aan hun unieke behoeften en voorkeuren.

2. Levert TTS niet gewoon audiobestanden?

TTS kan inderdaad audiobestanden met spraak leveren. Die kunnen worden gedownload, gewoonlijk als mp3-bestand. Maar dat is niet alles. TTS kan ook in een app, browser, of online leeromgeving (ELO, LMS) content voorlezen.

Veel TTS-tools maken ook ‘bimodaal leren’ mogelijk. In dit geval tegelijkertijd lezen en luisteren. Dat heet ook wel karaokelezen. De voorgelezen tekst wordt dan gehighlight. Woorden en zinnen in verschillende kleuren. Leerlingen kunnen de tekst daardoor makkelijker meelezen terwijl ze luisteren.

TTS kan ook op andere manieren worden gebruikt, zo kan de voorleessnelheid worden aangepast of kunnen leerlingen die moeite hebben met schrijven luisteren naar wat zij typen. Vaak zijn er ook andere nuttige of handige functies ingebouwd.

Onderwijstechnologie van ReadSpeaker bundelt de kracht van TTS met bijbehorende leertools, zodat leerlingen kunnen leren zoals zij dat fijn vinden.

Een voorbeeld: met de online cloud-based tool ReadSpeaker webReader kunnen leerlingen met één druk op de voorleesknop naar content luisteren. Of een mp3-bestand downloaden om later te offline naar te luisteren. Deze tool is beschikbaar met meer dan 200 levensechte voorleesstemmen in meer dan 50 talen.

Maar webReader geeft ze ook talrijke andere tools, waaronder:

• Karaokelezen – Woorden en zinnen worden op het scherm gehighlight als ze worden voorgelezen. De lesstof meelezen en beluisteren tegelijk zorgt voor een beter begrip.
• Voorleessnelheid aanpassen – Voor wie het voorlezen beter kan volgen als het langzamer wordt voorgelezen. Sneller kan natuurlijk ook.
• Tekstgrootte aanpassen – De zin die wordt voorgelezen onderaan het scherm groter weergeven om het makkelijker mee te kunnen lezen.
• Alleen tekst – Toont de content in een eenvoudigere opmaak. Tekstkleur, achtergrondkleur, lettertype en lettergrootte kunnen worden ingesteld door de leerling zodat de tekst voor hen het makkelijkst leest.
• Pagina maskeren – Een digitale leeslineaal die een balk op het scherm uitlicht die de leering kan meebewegen met de voorgelezen tekst.
• Vertalen en woordenboek – Selecteer tekst en laat die voorlezen of vertalen naar een andere taal. Ook de vertaling kan worden voorgelezen. Of selecteer een woord en zoek het op in het digitale woordenboek.

3. Wat is bimodale presentatie precies?

Als het gaat over TTS, is bimodale presentatie het feit dat content gelijktijdig als audio en visueel wordt aangeboden zodat de leerling naar de voorgelezen tekst kan luisteren en tegelijkertijd kan meelezen. Het highlighten van de woordenen zinnen die worden voorgelezen is een extra functie die het meelezen nog makkelijker maakt.

Veel leerlingen vinden dat bimodale presentatie hen helpt content te begrijpen, onthouden en ontcijferen (geschreven letters en woorden verbinden met de klanken die je hoort). Dit vergroot het zelfvertrouwen, helpt om minder op te zien tegen leesopdrachten en vormt de basis voor een leven lang leren.

Bimodale presentatie is ook een onderdeel van Universal Design for Learning (UDL). En dat brengt ons bij onze volgende vraag.

4. Wat is Universal Design for Learning?

Universal Design for Learning (UDL) biedt universele richtlijnen voor hoe onderwijs moet worden aangeboden zodat alle leerlingen gelijke mogelijkheden en kansen krijgen om te leren. Die richtlijnen bepalen onder andere dat de leeromgeving verschillende en flexibele hulpmiddelen moet aanbieden zodat aan de behoeften van elke leerling kan worden voldaan.

UDL is een onderwijskader en biedt een serie praktische aanbevelingen, met leerrichtlijnen in drie categorieën:

1. Betrokkenheid

De UDL-richtlijnen adviseren om met verschillende onderwijsvormen te werken zodat leerlingen zoveel mogelijk zelf kunnen kiezen. Dat maakt dat zij zich meer betrokken voelen. Het geeft ze autonomie en houdt ze gemotiveerd.

2. Weergave

Volgens UDL moeten docenten ook de lesstof op verschillenden manieren aanbieden. Denk bijvoorbeeld aan tekst om te lezen, de presentatie van die tekst aanpasbaar maken, een luisterversie van tekst, over een onderwerp klassikaal vertellen of het in de klas bespreken, video’s, slidepresentaties, enz.

Hierin speelt bimodale presentatie een rol. Dus juist het aanbieden van dezelfde lesstof op meerdere manieren die gecominbeerd kunnen worden. Zo kunnen leerlingen ook hier zelf kiezen wat het beste bij ze past. Hoe ze het liefste leren. En dus hoe ze het beste leren!

3. Actie en expressie

Geef leerlingen opties voor het uitvoeren van opdachten, waaronder fysieke beweging, het gebruik van verschillende media en toegang tot ondersteunende technologieën.

Het kunnen keizen is een terugkerend thema in alle UDL-richtlijnen. Als je flexibele leerbelevingen aanbiedt, kunnen leerlingen deelnemen aan het onderwijs op de wijze die het best voor hen werkt.

En omdat elke leerling anders is, zullen zij dus ook andere keuzes maken en op andere manieren leren. Daarom heb je bimodale presentatie en de juiste digitale leerhulpmiddelen nodig, zoals tekst-naar-spraak.

5. Is tekst-naar-spraak alleen voor blinden en mensen met leerproblemen?

Toen TTS-technologie voor het eerst algemeen verkrijgbaar werd, gebruikten docenten het vooral om leerlingen met beperkingen te helpen. Bijvoorbeeld om letters en woorden te ontcijferen, zodat ze zich konden richten op de betekenis van de tekst die ze lazen. Het was ook een nuttig hulpmiddel voor slechtzienden. Dat alles is nog steeds waar.

In feite is TTS een krachtige tool voor de verbetering van digitale toegankelijkheid en dus heel belangrijk voor docenten in het huidige tijdperk van online leren.

In de internationale Web Content Accessibility Guidelines (richtlijnen voor de toegankelijkheid van webcontent, WCAG) wordt de norm beschreven waaraan webcontent moet voldoen zodat alle internetgebruikers toegang hebben en geen barrières ervaren. TTS is de eenvoudigste manier om te voldoen aan vele WCAG-regels.

Terug te gaan naar de vraag voor wie TTS is bedoeld: leerlingen en studenten zowel zonder als met beperkingen gebruiken TTS en hebben daar baat bij. Studenten zijn inmiddels gewend te kunnen kiezen hoe zij leren.

Zij verwachten dan ook te kunnen kiezen en kiezen steeds vaker voor auditief leren: luisteren naar tekst m.b.v. TTS. Omdat dit aansluit bij hun behoeften. Bijvoorbeeld als de lesstof heel veel is of in een andere taal dan hun moedertaal, als ze willen leren terwijl ze iets anders doen (multitasking) of een van de vele andere scenario’s die studenten tegenkomen. Of omdat ze nu eenmaal liever luisteren dan lezen.

6. Hoe helpt luisteren studenten precies?

Docenten erkennen het nut van TTS en bimodale presentatie voor alle studenten. Onderzoek heeft de doeltreffendheid van bimodale presentatie voor het succes van studenten bewezen. Volgens het onderzoek zijn de bewezen voordelen van bimodale contentpresentatie:

• beter begrip van de tekst
• verbetert woordherkenning
• stof wordt beter onthouden
• ondersteuning voor ontcijferen
• een positiever beeld van lezen
• er wordt meer gelezen
• betere concentratie
• betere herkenning van schrijffouten en mogelijkheid die zelf te verbeteren
• studenten met een beperking kunnen beter bijblijven met hun medestudenten
• meer eigenwaarde, motivatie en zelfvertrouwen

7. Is wetenschappelijke aangetoond dat TTS leerresultaten verbetert? Hoe kan ik zeker weten dat dit mijn studenten helpt?

Er is veel onderzoek gedaan naar de resultaten van het gebruik van TTS in het onderwijs. Bijvoorbeeld:

• Onderzoek van de Universiteit van Barcelona toont duidelijk aan dat TTS een efficiënte tool is voor het hoger onderwijs.
• In een onderzoek uit 2021 van Bruno et al. werd geconcludeerd dat het gebruik van TTS in het onderwijs de score voor begrijpend lezen onder studenten met intellectuele en ontwikkelingsproblemen in het hoger onderwijs verbeterde.
• Uit een meta-analyse uit 2019 van Wood, Moxley, Tighe en Wagner bleek dat TTS de score voor begrijpend lezen van studenten die moeite hadden met lezen verbeterde.

Bekijk onderstaande video om de neurologische processen te begrijpen die plaatsvinden als studenten leren met auditieve ondersteuning van TTS. Dr. Trish Trifilo vertelt erover en geeft een inleiding over Universal Design for Learning.

8. Is luisteren naar tekst niet ‘valsspelen’?

In de discussie over onderwijstechnologie en ondersteunende leestools komt vaak de vraag op of het gebruik van TTS wel echt lezen is. Hoe kunnen studenten leren lezen als een computer aan hen voorleest? Wat gebeurt er als we dat wegnemen?

Het gaat niet alleen om het lezen, maar ook over hoeveel tijd en energie het lezen kost en of de leerling iets met de gelezen informatie kan doen. Michelann Parr, specialist TTS in het onderwijs, zegt hierover:

“Je zou nooit een blindegeleidehond afnemen van iemand met een visuele beperking. Het is niet wenselijk TTS weg te nemen terwijl het leerlingen meer betrokken en succesvol maakt … Als je TTS introduceert, zul je je verbazen over hoever leerlingen kunnen komen … ”

Lees ons diepte-interview met Parr voor meer informatie over TTS in het onderwijs.

9. Waarom niet de gratis oplossingen op de markt gebruiken?

TTS heeft bewezen veel studenten te helpen, maar een aantal variabelen kunnen het resultaat beïnvloeden. Een belangrijke is de kwaliteit van de digitale stem die voorleest. Een slechte stemkwaliteit leidt tot een onaangename leerbeleving, en dat leidt weer tot minder gebruik, zodat studenten en docenten de voordelen van TTS niet zullen zien.

Gratis TTS-oplossingen hebben niet de beste kwaliteit stemmen, omdat ze niet voortdurend kunnen investeren in technologische verbetering.

ReadSpeaker werkt voortdurend aan het verbeteren van de stemmen én de TTS-software. Met onze bedrijfseigen machine-learning-modellen kunnen wij warme, levensechte stemmen creëren waar leerlingen wél graag naar luisteren.

Bovendien hebben de TTS-hulpmiddelen van ReadSpeaker extra functies, zoals besproken in vraag 2 van deze FAQ (tekst highligten tijdens het lezen, voorleessnelheid aanpassen, tekst groter weergeven, pagina maskeren en meer).

Gratis TTS-tools zijn gewoonlijk tamelijk primair, met minder functies. Vele hiervan zijn alleen beschikbaar voor bepaalde content. ReadSpeaker-TTS lees vrijwel alle content voor: online tekst, Microsoft Office-documenten, pdf-bestanden, e-books en nog veel meer.

TTS hoeft niet duur te zijn voor een geweldige beleving. Het is eigenlijk een verrassend betaalbare technologie dat kan worden ingezet om individuele leerlingen te ondersteunen of school- of campusbreed aan te bieden.

10. Is TTS moeilijk te integreren?

TTS-technologie is verrassend eenvoudig te implementeren en gebruiken. Dat geldt ook voor de leerhulpmiddelen van ReadSpeaker. Die zijn ook kosteneffectief. Je hoeft al lang niet meer te kiezen tussen robotachtige stemmen of stemacteurs en opnamestudio’s. Ik ben hier. Onze cloud-based oplossingen produceren on demand een luisterversie van elke digitale tekst met levensechte stemmen van hoge kwaliteit.

De installatie vindt vaak plaats via een plug-in of enkele regels cod en kost zeer weinig tijd. In de belangrijkste online leeromgevingen (ELO/LMS) is onze technologie al geïntegreerd en hoeft deze alleen maar te worden ingeschakeld.

Zo kunnen onderwijsinstellingen alle lescontent eenvoudig bimodaal aanbieden. In cursussen, lessen, tests, quizzen, beoordelingen, leesopdrachten, enz. Elke digitale tekst kan hardop worden voorgelezen en studenten kunnen als zij dat willen meelezen met de gehighlighte tekst.

11. Is TTS niet gewoon weer een nieuwe tech-gadget wat geen lang leven beschoren is?

Tekst-naar-spraak wordt wereldwijd in alle soorten content geïntegreerd, niet alleen in het onderwijs. Van overheid tot bedrijven tot ngo’s tot medische en onderwijsinstellingen – overal begrijpt men inmiddels hoe belangrijk het is om informatie ook in een luisterversie aan te bieden om inclusief te zijn en toegankelijkheid te waarborgen. Op websites, in leermaterialen, overal.

Veel onderwijsinstellingen en uitgevers gebruiken TTS-technologie van ReadSpeaker om een luisterversie van content aan te bieden. Onder andere:

• Taylor & Francis
• Derby University
• Oxford University Press
• Erasmus Universiteit Rotterdam
• Learnosity
• Cengage
• MindTap
• Ebsco

Onderwijsinstellingen met wie wij samenwerken zien dat onze technologie hen helpt meer leerlingen en studenten aan te trekken en vast te houden. Zij horen van hen dat zij het leren leuker vinden met de luisterfunctie en de andere functies uit onze voorleestools en zien ook dat hun resultaten verbeteren.

Interesse of vragen? Laat ons een gratis demo op maat geven zodat je zelf kunt zien hoe eenvoudig je audio in je lesmaterialen integreert. Neem contact met ons op!
+31 30 692 44 90 of nederland@readspeaker.com

Lees meer over tekst-naar-spraak in het onderwijs